سولفات سدیم

سولفات سدیم چیست ؟

در سال ۱۶۶۵ برای اولین بار دانشمندی به نام گلابر sodium sulfate را در ضایعات کارخانجات HCl ( اثر اسید سولفوریک بر روی نمک طعام ) شناسایی کرده و با توجه به خاصیت دارویی آن (ملین) آن را به نام میرابیل نامگذاری نمود.

امروزه بالغ بر ۹۰ درصد آن مورد نیاز در صنایع از منابع طبیعی و در حدود ۱۰ درصد آن از ضایعات کارخانجات شیمیایی (مانند کارخانجات نساجی و رنگرزی) تامین می گردد. نوع تجاری آن ، به صورت سولفات سدیم بدون آب : (Na₂SO₄) با نام تجاری پودر آیندرسولفات آبدار:( Na₂SO₄.10H₂O) به بازار عرضه می گردد .

در حال حاضر نیاز به این ماده در بازار ایران بیشتر از مقدار تولید شده در داخل است و هرسال مقادیر زیادی از این ماده از خارج وارد می گردد. عمده ترین کشورهای صادر کننده سولفات سدیم به ایران کشور های: اسپانیا ،آلمان غربی ،روسیه ، چین و ترکیه می باشند.

 انواع سولفات سدیم صنعتی

به طورکلی sodium sulfate از لحاظ کاربرد شامل انواع زیر است :

• سولفات سدیم تهیه شده به صورت صنعتی
• سولفات سدیم تهیه شده به شیوه ذوب قلیایی به وسیله Na₂CO₃

سولفات سدیم صنعتی

sodium sulfate صنعتی بر حسب مرغوبیت، به نوع الف و نوع ب تقسیم می گردد. که نوع الف آن قابل مصرف در صنایع پودر های شوینده که ۱۵ درصد وزنی پودر را تشکیل میدهد و به عنوان رقیق کننده مواد رنگی به کار میرود.

نوع ب آن در صنایع شیشه سازی جهت تامین کسری مقادیر سدیم لازم در شیشه های سود الیم ، صنایع سلولزی، کارتن سازی و همچنین کاغذهای ویژه بسته بندی مانند کاغذ کرانت( کاغذ کیسه سیمان)، رنگسازی به ویژه تهیه سولفور سدیم،اولتوامانین(عکاسی، اصلاح ،ظهور فیلم) و تهیه سیلیس در سود سوزآور در اتوکلاو ها مصرف میگردد.

از سولفات سدیم (به انگلیسی : Sodium sulfate) برای تهیه سولفور سدیم نیز استفاده میشود، که اهمیت آن در صنایع معدنی، دباغی و رنگرزی بر همگان روشن بوده و در صنعت به عنوان رنگدانه معروف می باشد.

همچنین از این ماده در صنایع کنسرو سازی استفاده میشود از جمله در تهیه کنسرو انواع مخمر ها .

گذشته از موارد فوق سولفات سدیم جهت ایجاد انرژی حرارتی ارزان قیمت در خانه ها نیز به کار میرود، برای این منظور از انرژی نهایی مایع اشباع شده و آزاد شدن آن در موقع تبدیل به کریستال در صنعت استفاده میشود. که این امر امروزه در کالیفرنیا و ممالک آفتابی جای واقعی خود را پیدا کرده است.  البته بسیار به جاست که درباره بکارگیری سولفات سدیم در صنایع ساختمانی ایران نیز اشاره ای شود.

ویژگی ها

این ماده به طور کلی شامل ذرات سدیم سولفات و بدون آب می باشد. سولفات سدیم نوع صنعتی باید به صورت پودر سفید رنگ عاری از ناخالصی و ذرات قابل رویت بوده و به طور کلی قابل حل در آب باشد .

مشخصات و منابع آن

معمولاً سولفات سدیم در طبیعت با فرمول های شیمیایی گوناگونی به وجود می آید که پایدار ترین شکل آن عبارت است از تناردیت یا فرمول Na₂SO₄ و درجه خلوص ۹۸ -۹۹ درصد با وزن مولکولی ۱۴۲ که در سیستم ارتور مبیک متبلور شده و بلورهای آن شفاف، و به رنگ سفید یا سفیده شیری می باشد، که در مقابل حرارت به گونه دیگری از تبلور تبدیل شده و با توجه به ابعاد شبکه و مشخصات آرایش مولکولی آن،  باید گفت که از مشخصات فیزیکی کاملا متفاوتی برخوردار می باشد.

روش های تولید

برای تهیه sodium sulfate به روشهای گوناگون عمل میشود. این روش ها در مرحله اول به دو دسته تقسیم میشود :

• تولید بر مبنای مباحث منابع طبیعی
• تولید بر مبنای منابع غیر طبیعی

گریدها

علت آنکه sodium sulfate از چندین منبع مختلف طبیعی و غیرطبیعی قابل تهیه می باشد گریدهای مختلفی از آن به بازار عرضه می گردد. گرید تجاری آن که بیشتر در بازار وجود دارد، دارای حداکثر ۹۹% سولفات سدیم میباشد که به آن نمک کیک می گویند. این گرید ها را می توان در صنایع شیشه و در صنایع شوینده ها مورد استفاده قرار داد. مثلاً گرید ۹۳ الی ۹۴ درصد میتواند برای شیشه سازی مصرف کرد که البته بایستی حاوی کمترین مقدار اکسیدهای آهن و فلزات سنگین باشد .

گرید خالص تر از ۹۹% ( معمولاً 99/5%) سولفات سدیم بی آب معروفند در صنایع تولید دترجنت ها و سایر صنایع مصرف می گردد .

انتخاب روش تولید sodium sulfate بستگی به وجود مواد اولیه برای تولید آن و نیز قیمت آن دارد. برای تولید sodium sulfate از ۴ طریق میتوان عمل کرد.

1. بازیابی sodium sulfate از منابع طبیعی
2. بازیابی sodium sulfate به عنوان محصول جانبی از سایر واحدها
3. از ترکیب دی اکسید گوگرد و نمک
4. از ترکیب اسید سولفوریک و نمک